گریز از نهادهای جمعی مهمترین مانع توسعه ایران است

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: گریز از نهادهای جمعی در ایران مهمترین موانع در توسعه است که باید به عنوان تهیدید جدی گرفته شود.

دکتر هادی خانیکی در زنگ اندیشگاه با عنوان "توسعه ملی و مسئله گفت وگو در ایران" در دانشگاه کاشان مهمترین عامل توسعه را تعامل و ارتباط با یکدیگر و با نهادهای اجتماعی و جامعه بیان کرد و افزود: یکی از مهمترین تغییرات که در سال های بین 1353 تا 1383 در جامعه ایران روی داده در نهاد خانواده انجام شده و به مقدار قابل توجهی نسبت به گذشته تغییر پیدا کرده و دموکراتیزه شده است.

وی با بیان اینکه وقتی نهاد خانواده دچار تغییرات مثبت شود، بر روی تحول آموزش رسانه و نهادهای مدنی نیز اثر می گذارد اظهار کرد: در فاصله 30 سال حدود 32 درصد از نقش محوری مردان در نهاد خانواده کاسته شده و نقش زنان در خانواده بیشتر شده است.

وی خاطر نشان کرد: این رویه نشان می دهد که خانواده امروز ایران کمتر مردسالار نسبت به گذشته است و سطح مشارکت زنان طبق متفکران خارج از کشور نیز بیشتر شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطر نشان کرد: ما با دو ابر روند مواجه هستیم که اولین ابر روند این است که نظام ترجیحات ارزشی جامعه ما به سوی ترجیح ارزش های فردی و مادی پیش رفته و نسبت به گذشته جامعه ما مادی گرا و فرد گرا شده که اگر به این مسایل توجه نشود مشکلاتی به وجود می آید.

وی اظهار کرد: این فرد گرایی که جامعه ما امروز با آن مواجه است، میزان اعتماد به نفس و استقلال رای افراد را پایین آورده و این نوعی فرار از مسئولیت و تعهد اجتماعی است.

وی با بیان اینکه میزان استقبال دانشجویان در دانشگاه ها از ورود به نهادها و شبکه ها نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است خاطر نشان کرد: نهادهای مدنی مکانی برای آموزش و تربیت افراد است.

دکتر خانیکی با بیان اینکه از سنجش ارزش ها و نگرش هایی که یک جامعه پیدا می کند در رده های مختلف می توان فهمید که مساله کنونی توسعه از کجا به کجا تغییر مکان کرده است افزود: طبق نظر دکتر تهرانیان، مفهوم توسعه بالا رفتن ظرفیت های مادی و معنوی و رسیدن به سطوح مختلف است.

وی تاکید کرد: باید ظرفیت هایی که در جامعه وجود دارد مثل ظرفیت های یادگیری و امید به آینده و سرمایه های اجتماعی نیز ارتقاء یابد.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به اینکه بر اساس مقایسه 1353،1383و 1393 باید دید که مساله توسعه در جامعه ایران چیست، افزود: مساله امروز جامعه ایران با مقایسه بین این تحولات نشان می دهد که توسعه ایران امروز حول محور دو ایده اساسی مطرح است که عوامل رشد جمعیت، رشد شهر نشینی و تحولات جهانی،  گسترش ارتباطات و افزایش سطح مشارکت در توسعه نقش دارد.

وی با بیان اینکه جامعه ایران تحت روندهای اقتصادی و اجتماعی با مشکلات متعددی روبرو شده که امروز بر حجم پیچیدگی آنها افزوده شده است اظهار کرد: این پیچیدگی مسایل در شرایطی است که روش های شناخته شده ومتعارف به نهادها و سازمان های رسمی در پرداختن به مسایل دائمی و فزاینده ضعیف تر شده اند.

وی با اشاره به اینکه هر چه مشکلات بیشتر باشد و انباشته تر می شود به راه حل های فوری دست میزنیم و فکر می کنیم که این راه حل ها فوری، کارگشاست افزود: این پیش افتادگی مسایل اجتماعی و مخمصه ها در سیاست گذاری موجب می شود که در عمل، کار آنها را با محدودیت مواجه سازد.

دکتر خانیکی خاطر نشان کرد:  در کنار این مسایل نوپدید آن چیزی که به عنوان مساله دوم مطرح است پایین آمدن و کاهش توانایی جامعه در مقابله با این مشکلات است.

عضوهیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی تاکید کرد: منابع مادی و اقتصادی توسعه همچون آب، محیط زیست و نفت نسبت به گذشته رو به کاهش است.

وی با بیان اینکه در آن زمان با توجه به ظرفیت‌های بالای اقتصادی در اثر افزایش قیمت نفت، می‌خواهد گام‌های بلندی را در توسعه بردارد و راه برداشتن گام‌های بلند را هم مقایسه خود با رقیب تاریخی‌اش یعنی ژاپن می‌داند افزود: بنابراین ضرورت توجه به این مسئله که چه عواملی باعث شد ژاپنی‌ها پیشرفت کردند و ما جا ماندیم، باعث شد اولین مطالعه در زمینه ارتباطات و توسعه انجام گیرد.

او ادامه داد: دکتر تهرانیان در مطالعه اولیه خود شکل گرفتن مفهوم جمع در ژاپن را مهم‌ترین وجه افتراق با ایران می‌داند که در ایران  مقیاس فرهنگ فردی است ولی در ژاپن مقیاس فرهنگ جمعی است.

وی احساس زوال هنجارهای اجتماعی، احساس بی عدالتی و تبعیض و دیگری احساس فرسایش اعتماد را از مسایل قابل توجه اجتماعی بیان کرد و گفت: تا زمانیکه فضای ذهنی یعنی داشتن تصور مثبت از جامعه و از ایران و آینده اصلاح نشود، آن اتفاقات بزرگ در توسعه روی نمی دهد.

وی با تاکید بر اینکه باید قضاوت جامعه نسبت به گذشته و نسبت به داشته های خودش بهبود پیدا کند افزود: ما جامعه ای هستیم که به لحاظ مبانی و مکانیزم ها و سازو کارها و مهارت ها از توان بالایی برخوردار هستیم که اگر این مساله مورد توجه قرار گیرد و دیوارهای بی اعتمادی برداشته شود به توسعه می رسیم.

دکتر خانیکی تصریح کرد: عناصر مادی توسعه و زیرساخت های مادی توسعه و داشتن سرمایه و فناوری مهم است ولی پیش از آن مهمتر این است که از دادو ستد و گفتگو و تعامل با همدیگر تولید سرمایه اجتماعی بکنیم و این تولید سرمایه اجتماعی بتواند به فهم مشترک و از مسایل ملی و از اجماع بر سر مسایل علمی برساند.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه مشکل توسعه ایران ضعف در گفت و گو و در نهادهای اجتماعی و مدنی و سیاسی و ضعف در رقابت سیاسی است تاکید کرد: اینها حل نمی شود مگر اینکه به لحاظ ذهنی به موانع فکر کنیم و به گفتگوهای میان رشته ای و گفتگوهای بین روشنفکران و حوزه نظر و عمل دامن بزنیم و ببینیم چه موانعی در این مسیرها موجود است.