انتشار نامه دکتر منصوری، در مجله ساینس (Science)، در دفاع از حیثیت جامعه علمی ایران

 دکتر رضا منصوری، رئیس مؤسسه مطالعات پیشرفته سعیدی، استاد دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه کاشان، در دفاع از حیثیت جامعه علمی ایران و پاسخ به انتشار گزارش ریچارد استون در خصوص انتحال (تخلف و سرقت علمی و ادبی) در ایران، نامه­ای را  در آخرین شماره  مجله ساینس (Science) که از معتبرترین مجلات علمی آمریکا و جهان به شمار می رود، به چاپ رساند.

متن نامه به این شرح است:

"فقدان درک شرایط در ارزیابی علم ایران"

جامعه علمی ایران به تازگی درگیر بازاری جدید و پر رونق در زمینه خرید و فروش مقالات علمی شده است. ریچارد استون در صفحه 1197 گزارش خود در تاریخ 16 سپتامبر سال جاری میلادی خبر از فروش مقالات علمی به صورت سرقت ادبی و علمی در بین پژوهشگران و دانشمندان ایرانی داد. این موضوع باید به صورت بنیادین مورد بررسی قرار گیرد زیرا اجتماع علمی نوپای ایران را نباید چنان قضاوت کرد که گویی اجتماع علمی تثبیت شده­ای در یک کشور پیشرفته علمی است (1).

در سال 1387/ 1979 و مقارن با انقلاب اسلامی ایران، این کشور دارای 26 دانشگاه و 175 هزار دانشجو بوده (2) و میزان مقالات علمی منتشر شده توسط این کشور حدود 400 مقاله بود (3 و 4).

طی دو دهه نخست پس از انقلاب اسلامی، دانشمندان ایرانی به خوبی توانستند زیر ساخت های لازم و شالوده مورد نیاز علمی و فناوری کشور را فراهم کنند. در حقیقت بیست سال پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، تعداد مقالات علمی منتشر شده توسط دانشمندان ایرانی هنوز از هزار مقاله تجاوز نمی­کرد (3 و 4).  

در سال 1379/ 2000  و زمانی که انتشار مقالات علمی در این کشور به طرز چشمگیری افزایش پیدا کرد (3 و 5)،  دانشگران و پژوهشگران این کشور و افرادی که سیاست های علمی ایران را تعیین می کردند، نسبت به خروجی و ماحصل این پژوهش­ها هشدار دادند. در مدت زمان کوتاهی که میزان خروجی مقالات علمی در ایران افزایش زیادی پیدا کرد و همچنین بر تعداد موسسات آموزش عالی و تعداد دانشجویان کشور و سایر جنبه های توسعه علمی نیز افزوده شد، ما موفق نشدیم دستورالعملهای اخلاقی را در جامعه علمی کشور نهادینه کنیم (رضائی زواره، صفحه 296، 21 اکتبر، مجله ساینس).

بسیاری از استادان دانشگاه های ایران هنوز به طور دقیق نمی دانند به کار بردن چه مواردی در جوامع علمی بلا اشکال بوده و چه مواردی نباید استفاده شود. به نظر می رسد، مقیاس زمانی ایجاد تغییرات ساختاری در حوزه علمی کشور، سریعتر و کوتاهتر از آن بوده که زیر ساختهای علمی مورد نیاز به قدر کافی توسعه یابد.

تنها دو سال پیش بود که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران از دانشگاه­ها و مراکز آموزش علمی کشور درخواست کرد که شورایی را با هدف نظارت بر اخلاق علمی تأسیس کنند (6). این اقدام سبب شده است تا در حال حاضر گروهی از اساتید دانشگاه های مختلف ایران، وبسایتی را درباره سرقت علمی تاسیس کرده و نام آن را « استادان علیه تقلب » گذاشته­ اند (7). طی دو سال گذشته بسیاری از دانشگاه های ایران نسبت به سرقت علمی واکنش نشان داده و به آن توجه کردند. در حال حاضر بررسی های زیاد وطولانی مدتی در این رابطه انجام شده و اگر تخلف یکی از اساتید مشخص شود، احتمال قطع همکاری با وی وجود دارد.

احتمالا هنوز و علی رغم انتشار موارد متعددی از تخلف­های علمی،  موارد زیادی از سرقت علمی در جامعه دانشگاهی و علمی ایران وجود داشته باشد، اما من اطمینان دارم که جامعه علمی رو به رشد ایران به زودی یک جامعه قوی با یک گفتمان پرطراوت و مبتنی بر دستورات اخلاقی ایجاد خواهد کرد که هدف اصلی آن به حداقل رساندن پدیده انتحال خواهد بود (8).  

من از جامعه بین المللی درخواست می­کنم تا تلاشهای ایران را برای بنیان نهادن یک جامعه علمی سالم که برای منطقه و کل جهان مفید خواهد بود، حمایت کند.

متن اصلی  نامه به ریچارد استون-انگلیسی