دانشگاه‌های کاشان هنوز در فضای دانشگاه نسل اول سیر می‌کنند

گفت‌وگو با رئیس مرکز رشد دانشگاه کاشان

 

کاشان آنلاین/ محبوبه قدیریان: توانایی تبدیل علم به فناوری و تجاری‌سازی آن یکی از شاخصه‌های اصلی کشورهای پیشرفته محسوب می‌شود. امروزه در دنیا به دانشگاه‌ها به عنوان مراکز تولید ثروت نگاه کرده و برای فناوری و تجاری‌سازی ارزش و اهمیت بالایی قائل هستند. در ایران انبوه تحصیل‌کردگانی که نتوانسته‌اند علم خود را در راستای تبدیل به فناوری و محصول به کار گیرند نشان می‌دهد که باید بیش از پیش بر این موضوعات تاکید کرد و ارزشگذاری نمود. از سوی دیگر یکی از شاخصه‌های اقتصاد مقاومتی اقتصاد دانش‌بنیان است که ضرورت توجه به آن را در ایران دو چندان می‌سازد.

 

مرکز کارآفرینی، مرکز رشد و بنیاد نخبگان سعیدی در دانشگاه کاشان از جمله مراکزی در شهرستان کاشان هستند که به منظور تکمیل چرخه علم، فناوری و تجاری‌سازی فعالیت می‌کنند. به منظور آشنایی بیشتر با این مراکز و بررسی موانع و مشکلات تبدیل علم به فناوری و ثروت با دکتر داوود حسنعلیان، مدیر این مراکز گفت‌و گویی داشته ایم که در ادامه می‌خوانید.

درباره فلسفه وجودی مرکز کارآفرینی در دانشگاه توضیحاتی ارائه بفرمایید.

 

همزمان با تغییر پرشتاب نهادها، ارگانها و سازمانها، دانشگاهها نیز به عنوان یک نهاد علمی، فرهنگی و آموزشی که خود مبدأ تحول می‌باشند، بر طبق اقتضائات جامعه تغییر می‌کنند؛ بنابراین تغییر نقش دانشگاه‌ها اجتناب‌ناپذیر است. بر این اساس امروزه دانشگاه‌ها به سه دسته عمده در دنیا تقسیم می‌شوند: دسته اول دانشگاه‌های آموزشی هستند که امروزه در مقیاس جهانی دانشگاه محسوب نمی‌شوند. دسته دوم دانشگاه‌های پژوهشی هستند (مثل اکثر دانشگاه‌های اروپا) که بیشتر بودجه آن‌ها از طریق گرفتن پروژه تحقیقاتی تأمین می‌شود. دسته سوم نیز دانشگاه‌های کارآفرین هستند که مبنای درآمد آنها ایجاد  نوآوری، فناوری و در نهایت تجاری‌سازی است. امروزه در دنیا به دانشگاه به عنوان مرکز تولید ثروت نگاه می‌کنند و دانشگاه‌های نسل دوم در حال حرکت  به سمت دانشگاه‌های کارآفرین یا دانشگاه نسل سوم می‌باشند.

 

در کشور ایران در طول سه دهه گذشته شاهد این تحول بوده‌ایم؛ دهه اول دانشگاه‌ها نقش آموزشی داشتند و خروجی‌های آن‌ها به علت نیاز جامعه بلافاصله جذب می‌شدند؛ در دهه دوم بخش پژوهشی پررنگ شد که حاصل آن پیشرفت سریع در چاپ مقاله‌های آی اس آی در ژورنال‌های بین‌المللی بود؛ دانشگاه‌ها در دهه سوم به عنوان دانشگاه کارآفرین تعریف شده‌اند؛ یعنی این که این پژوهش‌ها باید به فناوری و تجاری‌سازی برسد. رسیدن به دانشگاه کارآفرین نیاز به ملزوماتی داشت؛ از این رو مراکز کارآفرینی در اکثر دانشگاه‌های ایران به وجود آمد که کار آن سیاست‌گذاری کارآفرینی در دانشگاه‌ها با تکیه بر فعالیت‌های آموزشی، ترویجی، مشاوره‌ای و متناسب با شرایط و نقش دانشگاه می‌باشد. تا بر این اساس دانشگاه را به کانون خلاقیت، نوآوری، فناوری و تجاری‌سازی و در یک کلمه کانون تولید ثروت تبدیل نمایند. وجود این مراکز پاسخ به اهمیت روزافزون دانش در نظام ملی و شناخت جدید از دانشگاه است و بر این اساس دانشگاه نهادی است که عامل انتقال دانش به فناوری و منبع اختراعات خلاقانه‌ای می باشد که از نظر اقتصادی باید مقرون به صرفه باشد.

 

وضعیت دانشگاه‌های منطقه فرهنگی کاشان را در این حوزه چگونه ارزیابی می‌کنید؟ و برای رسیدن به وضعیت مطلوب چه باید کرد و مرکز کارآفرینی دانشگاه کاشان چه فعالیت‌هایی در این راستا انجام داده است؟

 

وجود انبوه فارغ التحصیلان بیکار در تمام کشور گویای این است که در تمام دانشگاه‌های ایران فاصله زیادی بین وضع موجود و مطلوب از نظر کارآفرینی وجود دارد و دانشگاه کاشان نیز خارج از این چارچوب نیست؛ اما در دانشگاه کاشان این روند رشد و رو به جلو به خوبی تبیین شده است و ما برنامه‌هایی برای رسیدن به وضع مطلوب داریم. اما ظاهراً دانشگاه‌هایی که در سطح منطقه ما قرار دارند بعضاً هنوز در فضای دانشگاه نسل اول سیر می‌کنند و کمتر قصد و بنای تغییر و خروج از این مرحله را دارند؛ لذا پیشنهاد می‌کنم مدیران دانشگاه‌های منطقه نشست‌های متعدد و متناوبی را تشکیل داده و روند خروجی‌ها و عوارض و نتایج عملکردهای خود را به شکل علمی بررسی کنند. اگر این روند به این شکل ادامه یابد این دستگاه عظیم آموزشی آینده‌ای نخواهد داشت؛ چون دیگر استقبالی از اکثر رشته‌ها صورت نخواهد گرفت. تغییر محتوای دروس و به‌روزرسانی آنها و طرز فکر اساتید، گسترش آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها، استفاده از منابع اصلی و جدید، بهبود زبان انگلیسی، گسترش همکاری‌های بین‌المللی، اینترنت پرسرعت و از همه مهم‌تر ایجاد انگیزه و شور و شوق و نشاط در دانشگاه‌ها برای رسیدن به کارآفرینی، امری فوق‌العاده ضروری است. ما در دانشگاه کاشان درسال گذشته در بعد آموزشی بیش از یک‌صد دوره و کارگاه کارآفرینی، مهارتی و نرم افزار آموزشی  برگزار نمودیم. از بعد ترویجی چهار مسابقه ایده‌پردازی، ایجاد نشریه کارآفرینی و دو بازارچه کارآفرینی را برگزار کرده ایم و همچنین پتانسیل‌های بومی منطقه را به اساتید دانشگاه معرفی کرده‌ایم. اعتقاد راسخ و صریح داریم که اگر در مرکز کارآفرینی خوب کار کنیم پر شدن مرکز رشد از ایده‌های نوآورانه یکی از نتایج مثبت عملکرد مرکز کارآفرینی خواهد بود و مراکز رشد ما از واحدهای فناوری که خواهان ایجاد شرکت‌های دانش‌محور هستند، پر خواهد شد. شاید میل تعداد زیادی از اساتید دانشگاه کاشان به مرکز رشد و تقریبا تعلق چیزی حدود 60 درصد ظرفیت مرکز رشد به اعضای هیأت علمی نشان دهنده روحیه خودباوری است که امروزه به وجود آمده است. اکنون تمام اتاق‌های مرکز رشد پر شده است و پرونده تعداد زیادی از واحدهای فناور بررسی و نهایی شده است و در ردیف ورود به مرکز رشد هستند که خدا را از این بابت شاکریم.

 

درباره مرکز رشد توضیحاتی برای کسانی که با این مرکز آشنا نیستند، بفرمایید.

 

مرکز رشد مرکزی برای پرورش یا ایجاد کسب و کارهای کوچک و محل تجلی طرح‌های مبتنی بر نوآوری است که به منظور تسهیل استفاده تجاری از دانش فنی و حقوق مالکیت معنوی تأسیس شده است و امکان استفاده از آزمایشگاه، کارگاه و کتابخانه دانشگاه را فراهم می‌کند و واحدها را از مشاوره تخصصی اعضای هیأت علمی نیز برخوردار می‌نماید. این واحدهای فناور حد واسط صنعت و جامعه با دانشگاه هستند. هرکسی از جمله دانشجویان یا اعضای هیأت علمی که دارای ایده نوآورانه اجرایی اقتصادی باشد، می‌تواند وارد مرکز رشد شود. واحدها ابتدا به شکل هسته وارد مرکز رشد می‌شوند و سپس شرکت تشکیل می‌دهند و با تولید محصول و با کمک به رشد اقتصادی منطقه و با نوآوری بر ظرفیت‌های تولیدی جامعه می‌افزایند؛ هم برای خود شغل ایجاد می‌کنند و هم تعدادی از افراد را به کار می‌گیرند.

 

پیشرفت مرکز رشد دانشگاه به چه صورت بوده است و مشکلات و موانع در این زمینه چه هستند؟ با توجه به این -که یکی از شاخصه‌های اقتصاد مقاومتی تاکید بر اقتصاد دانش‌بنیان است، نهادهای دولتی و شهری به این مرکز به منظور پیشرفت اقتصادی و علمی شهر و بهبود وضعیت اشتغال چقدر توجه داشته و کمک کرده‌اند؟

 

تعداد هسته‌های سال گذشته در مرکز رشد 16 واحد بود. امسال تاکنون 26 واحد مستقر شده و 8 واحد نیز متقاضی حضور هستند. ما اکنون با کمبود فضا مواجهیم و امیدواریم مجموعه مدیریت شهری و دانشگاه در ارتباط با گسترش مرکز رشد به عنوان مهم‌ترین نمود و پایه اقتصاد مقاومتی و با توجه به ظرفیت‌های منطقه همفکری و مساعدت بیشتری بنمایند. وجود یک مرکز رشد برای منطقه کاشان کافی نیست. چندین برابر واحدهای مستقر ظرفیت قابل استقرار وجود دارد. یکی از مهم‌ترین مسائل مغفول مانده که نقش اساسی و پایدار در توسعه شهری دارد مراکز رشد هستند. کاش با افزایش تعداد و تنوع دانشگاه‌ها به مراکز رشد نیز فکر می‌شد.

 

از طرف دیگر تا به امروز پدیده خیریه عمدتاً معطوف به ساخت و ساز فیزیکی و کالبدی بوده است. این درحالی است که اگر الان تمام شهر دانشگاه شود ولی این امر به مراکز رشد منتهی نشود، نه تنها مشکلی از جامعه حل نمی‌کند بلکه مشکلات بیشتری را هم به وجود می‌آورد. در مرکز رشد ایده و ذهنیت علمی به طرح و محصول عینی تبدیل شده و این ارزش می‌شود. مرکز رشد حلقه نهایی تولید ثروت است.

 

نکته دیگر این است که در جامعه ما نوع نگاه به دانشگاه‌ها، بخشی است و این امر دومین آفت بسیار بزرگی است که در جامعه شهری وجود دارد. مدیریت کلان شهری در کشور نباید به دانشگاه به عنوان مجموعه مستقل نگاه کند. جامعه یک ارگانیسم است که مغز آن دانشگاه است و بالطبع باید از آن خیلی بهره برد؛ چون قاعدتاً بخش عمده علم تاریخ منطقه باید در آن نهفته باشد. البته به این نکته واقف هستیم که دانشگاه اشکالاتی دارد اما بالاخره چه کسی و یا ارگانی باید اینها را حل کند؟! این مراکز موجب رونق صادرات محصولات فناور، به وجود آوردن اشتغال و افزودن به اعتبار شهر می‌گردد و باید توسط مدیریت شهری به این‌ها توجه خاص شود. با تمام لطفی که شهردار شخصاً به مرکز ما داشته و چند بازدید از اینجا داشته‌اند و جا دارد که در اینجا از ایشان تشکر کنم، اما انتظار ما به عنوان یک مجموعه دانشگاهی از مدیریت شهری خیلی بیش از اینهاست.

 

ما چقدر با مراکز رشد کشورهای پیشرفته فاصله داریم؟

 

خیلی با آنها فاصله داریم. مدتهاست که دانشگاه‌های دنیا وارد فاز دانشگاه‌های کارآفرین شده‌اند و ما ابتدای راه هستیم. ما نتوانستیم بین علوم که پدیده ذهنی است با فنون که پدیده عینی است رابطه برقرار کنیم. میزان موفقیت یک دانشگاه و معیار موفقیت آن تعداد دانشجو، تعداد استاد، فضای آموزشی و غیره نیست بلکه میزان فروش محصولات با فناوری بالاست. اگر به هر میزان توانسته‌ایم علم را به فناوری تبدیل و آن را تجاری کنیم، موفق بوده‌ایم. لازم به ذکر است که خوشبختانه طلیعه موفقیت را مشاهده می‌کنیم؛ همین که فقط در طی هفته گذشته سه شرکت مستقر در مرکز رشد دانشگاه کاشان موفق به اخذ گواهینامه دانش‌بنیان شدند، خبر امیدوارکننده و مسرت‌بخشی است. ما بیش از یک درصد مقالات دنیا را تأمین می‌کنیم. اما چقدر از محصولات دنیا را تأمین می‌کنیم؟ ما هنوز مبنای ارزیابی را به غلط مقالات قرار داده‌ایم! درحالی‌که این فناوری حاصل از مقالات است که مهم است.

دلیل این وضعیت چیست و برای رفع آن چه باید کرد؟

باید بین چرخه آموزش، پژوهش، فناوری وکارآفرینی ارتباط وجود داشته باشد و در آن انقطاعی رخ ندهد. این انقطاع باعث از بین رفتن سرمایه‌های انسانی و مادی می‌شود. باید ارزش بگذاریم و حمایت و هزینه کنیم تا این چرخه کامل باشد. روشنگری، ترویج و آگاهی دادن از یک سو و از سوی دیگر ارزش‌گذاری کارهایی است که باید برای رسیدن به وضعیت مطلوب انجام داد. به هرچیزی ارزش و بها بدهیم رشد می‌کند. به مقاله ارزش دادیم در مقالات پیشرفت جهشی کردیم. اکنون باید به فناوری و تجاری‌سازی اهمیت بدهیم.

 

ارزیابی مراکز رشد بر اساس چه معیاری صورت می‌گیرد و جایگاه مرکز رشد دانشگاه کاشان چگونه است؟

ارزش مراکز رشد تابع درآمد واحدهای آنهاست. این مراکز هر چقدر فعال‌تر بوده و درآمد بیشتری کسب کنند و سطح فناوری آنها بالاتر باشد، بالطبع ارزش بالاتری دارند. این مقدار تلاش مراکز رشد تابع درجه ارزش دانشگاه‌ها و فناوری آنهاست. مراکز رشدی که در مناطق مستعد و فعال هستند درجات بالاتری دارند. مرکز رشد دانشگاه کاشان نیز جزو مراکز خوب کشور محسوب می‌شود که در آن 5 شرکت دانش‌بنیان مستقرند و از 26 واحد حدود 15 واحد شرکت هستند و تولید و اشتغال دارند و جزو شرکت‌های خوب محسوب می‌شوند و به لحاظ درآمد هم مناسب هستند.

 

درباره بنیاد نخبگان سعیدی که شما به تازگی به عنوان مدیرعامل آن انتخاب شده‌اید نیز توضیحاتی بدهید که چه فرقی با مرکز رشد دارد؟

 

جا دارد تقدیر و تشکر ویژه از مهندس سعیدی داشته باشم به عنوان اولین کسی که در کاشان به اهمیت بحث فناوری و دانش برای ایجاد جامعه‌ای بهتر که مورد نظر ایشان بوده است، پی برده‌اند. این بنیاد می‌خواهد پایه‌های علمی دانشگاه و جامعه را از نظر فناوری دگرگون کند. دانشگاه‌های ما به علت ماهیت دولتی و در اختیار نداشتن پول یا نداشتن اختیار هزینه آن در موارد مورد نیاز، توان عملکردی ضعیفی دارند. از طرف دیگر رشد علمی و رسیدن به جایگاه ممتاز و شایسته نیاز به عزم و یاری همگانی دارد. از این رو موظفیم از ظرفیت‌های مردمی در پیشرفت علم و فناوری بهره ببریم. امور خیریه موجب سرعت بخشیدن به این امر می‌شود و امروزه بسیاری از دانشگاه‌های دنیا بر اساس خیریه به وجود آمده‌اند.

 

نگاه این بنیاد تشویق و حمایت از نوآوری و تحقیقات علمی وفناوری در منطقه است. بنیاد نخبگان سعیدی راهی است که خیرین را به مخترعین، مبتکرین و محققین می‌رساند. بنیاد غیردولتی و غیرانتقاعی سعیدی کاتالیزوری برای رشد فناوری در منطقه است که با هزینه شخصی ایجاد شده است. رویکرد این بنیاد بر اساس پژوهش‌های محصول‌محور است و تفاوت آن با مرکز رشد این است که در مرکز رشد به ایده نوآورانه اقتصادی توجه می‌کنیم و هرکس مسؤول ایده خود است که آن را اجرا کند و ریسک دارد که موفق شود یا نه. بنیاد نخبگان سعیدی یک مرحله قبل از مرکز رشد است و ما امید داریم که از فناوری‌هایی حمایت کنیم که از ایده به طرح رسیده و طرح در حال انجام است و انتظار داریم که طرح انجام شده در اینجا بتواند به مرکز رشد وارد و منجر به کارآفرینی به مفهوم ارزش‌آفرینی آن شود. بنیاد کمک می‌کند که طرح‌ها در قالب مرکز رشد یا شرکت‌های دانشگاهی یا شرکت بیرون از آن منتج به یک محصول دارای فناوری شود.

 

آیا کاشان ظرفیت تأسیس پارک علم و فناوری را که در آن شرکت‌های بزرگ‌تر با گردش مالی کلان‌تری استقرار پیدا می‌کنند، دارد؟

 

ما به دنبال ایجاد پارک علم و فناوری نیز هستیم. بر اساس قانونی که وجود دارد پارک علم و فناوری می‌تواند تنها در مراکز استان وجود داشته باشد و این تصمیم حکومتی باعث شده است که خیلی از توان‌های کاشان از بین برود. خوشبختانه قول‌هایی داده شده و امیدواریم اجرایی شود و شهرستان‌هایی مثل کاشان بتوانند امتیاز پارک علم و فناوری را بگیرند. اگر تا آخر دولت کنونی بتوانیم این مهم را محقق کنیم، بهترین کاری است که در کاشان حداقل در سال‌های اخیر انجام شده است.

Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA