استاد انسان شناس دانشگاه تهران: علم باید در خدمت نیازهای مردم باشد

 زنگ اندیشگاه سلسله کرسی های آزاداندیشی با عنوان چشم اندازهای دانش در قرن 21: خروج از کالایی شدن یا تخصیص یا ترویج، با حضور دکتر ناصر فکوهی استاد انسان شناسی دانشگاه تهران در دانشگاه کاشان برگزار شد.

 استاد انسان شناس دانشگاه تهران در این نشست گزارشی از چشم انداز دانش ازقرن 19 تا 21 را ارائه کرد و گفت: مفهوم مدرنیته یعنی بودن در این لحظه و اینجا و در جهان کنونی بودن و با جهان بودن و دور از قافله نبودن است.

 دکتر ناصر فکوهی با اشاره به تاریخ مدرنیته 100 سال اخیر اظهار داشت:یکی از مشکلات مهم ایران در طول 100 سال گذشته این بوده که چطور دولت چند هزار ساله و باستانی تبدیل به دولت ملی شود.

 وی افزود: برای اکثر کشورهای توسعه یافته مثل آمریکا ساخته شدن دولت آمریکا با ساخته شدن ملت آمریکا انطباق دارد و در دولت های اروپایی ، اول دولت های مطلقه و بعد دولت ملی بوجود می آید.

 وی دولت ایران را قدیمی ترین دولت موجود در جهان بیان کرد و گفت: دولتی نداریم به قدمت ایران که به این صورت مداوم باشد ومفهوم ایران مرکزی با یک ساختار سیاسی و در حدود سه هزار سال تدوام داشته باشد.

 دکتر فکوهی با بیان اینکه داشتن یک تاریخ و میراث و یک نقطه قدرت، همیشه یک نقطه ضعف نیز دارد که باید مدیریت کرد افزود: گذار از یک دولت باستانی به دولت ملی کار بسیار سخت تری تا گذار از یک دولت صفر است.

 استاد انسان شناس دانشگاه تهران، ایران را یکی از ده نقطه جذاب جهان به لحاظ گردشگری بیان کرد و گفت: اگر بتوان زمینه گردشگری و موقعیت جغرافیایی ایران را مدیریت کرد می توانیم درآمدی بیش از درآمد نفت داشته باشیم.

 وی افزود: ما چنین امیتازهایی  برای گذار داریم که اگر خوب مدیریت شود تبدیل به امتیاز و اگر خوب مدیریت نشود تبدل به بار منفی می شود.

 دکتر فکوهی با بیان اینکه باید نسبت به این امتیازها، مدیریت و چشم اندازها را ترسیم کنیم خاطر نشان کرد: چشم انداز علم  برای تمام مردم جهان به صورت داینامیک و پویا است وما چشم انداز عمومی برای تمام مردم جهان نداریم.

 وی تاکید کرد: برای چشم انداز علم در قرن 21، باید علم را بتوانیم درک کنیم و برنامه ریزی درستی در این زمینه داشته باشیم وعلمی که ما از آن صحبت می کنیم  باید در خدمت نیازهایی که ما داریم باشد.

 وی خاطر نشان کرد: باید مشخص کنیم از چه علمی و در چه شرایطی باید استفاده کنیم که در 10، 20 و 100سال آینده چه برنامه ریزی برای علم داشته باشیم و در چه جهتی حرکت و در چه شرایطی موقعیت خود را قوی کنیم و مطالعات خود را انجام دهیم.

  نایب رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران،چشم انداز علمی در کشورها را متفاوت دانست و افزود: اگر بخواهیم چشم انداز علم چیست باید ابتدا کمی به گذشته برگردیم.

 دکتر فکوهی مشخصه اصلی چشم اندازعلم در  قرن 19 را انقلاب صنعتی بیان کرد و گفت: یعنی  گذار از سیستم کارگاهی به صنعتی یا صنعتی شدن یا دموکراتیزه و انبوه شدن تولید و انبوه شدن مصرف.

 وی افزود: پیش از آن در قرن 19 ،حدود 90 درصد روستایی و10 درصد شهرنشین بودند ولی  در قرن 20 حدود 90 درصد شهرنشین و 10 درصد روستایی و سبک زندگی روستایی به شهرنشینی تبدیل می شود.

 وی نکته دیگر در قرن 19 را انقلاب سیاسی بیان کرد و گفت: دراین رویداد، مشروعیت ازدولت گرفته می شود و چیزی به نام مردم بوجود می آید.

 استاد فکوهی افزود: یکی از مشکلات ما در ایران این است که به مدل باستانی برمی گردیم و در دولت باستانی، مردم از دولت انتظار دارند که کاری انجام دهد.

 وی با بیان اینکه در دولت های ملی که از دولت باستانی نشات گرفته، مشروعیت دولت ملی از پایین به بالا است خاطر نشان کرد: اگر قبلا مردم مطرح نبودند و حاشیه ای بودند امروز مرکزیت دولت بوده ودولت باید از مردم خود را تغذیه کند و مشروعیت بگیرد.

 وی تاکید کرد: یکی از بحرانها در چشم انداز سیاسی این است که به دلیل تغییرات فناورانه و دستاوردهای علمی در اواخر قرن بیستم و قرن بیست و یک، بحرانی به نام بحران مشروعیت سیاسی شکل گرفته است.

 استاد انسان شناسی دانشگاه تهران، با اشاره به اینکه امروزه به لحاظ تکنولوژیک امکان دارد که نظر مردم را بخواهیم افزود: چنین چیزی حدود 20 تا 50 سال پیش، دور از انتظار بود.

 وی با بیان اینکه وقتی انقلاب های سیاسی می شود دولت ها دست روی دانشگاه ها می گذارند خاطر نشان کرد: چشم انداز علم در  قرن 19 این بود که دولت های ملی ، دانشگاه ها را در اختیار خود دارند.

 نایب رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران افزود: دانشگاه ها در آن زمان در اروپای قرن 19 در اختیار کلیسا هستند و افراد خود را در این دانشگاه ها تربیت می کنند.

 وی  اظهار داشت: دولت ملی، علم را در اختیار خودش قرار می دهد و با این کار محتوای علم را تعریف می کند و علم را بوجود می آورد.

 دکتر فکوهی با بیان اینکه پروژه هایی که در قرن 19 اتفاق می افتد مجموعه دانش بشری است افزود: از قرن 19 تا ابتدای قرن 21 علم کالا سیاسی است و علم تقربیا به طور انحصاری از سیستم سیاسی تبعیت می کند که در چه مواردی باید تحقیق کرد و چه کسی باید تحقیق کند.

  وی تاکید کرد:علم قرن 19 به سمت سکولاریزه کردن سیستم شناخت می رود و از لحاظ زبان نشناسی به طرف منطق مذهبی می رود و سعی می کند که تعلیمات دینی را در کنار سیستم آموزش حفظ کند.

وی گفت: مرحله بعدی مرحله جهانی شدن است و علم باید ابزارهایی بسازد که این ابزارها در عین حال که از مردم محافظت می کنند بتوانند از علم، سیستم های جدید و شهرها و جاده ها و مهندسی دموکراتیک بوجود آورند.

وی با ذکر این نکته که در انتهای قرن بیستم متوسط سن زندگی 85 سال است گفت: در طول یک قرن امید به زندگی افزایش می یابد و این حاصل علم پزشکی با ساخت داروها و علم غذا و تغذیه و کشاورزی اصلاح شده می باشد.

 دکتر فکوهی با بیان اینکه علم در خدمت این است که به ملت امکان زندگی بدهد اظهار داشت: این علم به شکل متناقضی فقط در خدمت زندگی نیست بلکه در خدمت مرگ نیز هست و با ساخت ابزارهایی  مانند بمب ها و سلاح های پیشرفته تر که اوجش در جنگ جهانی دوم است می تواند علاوه بر اینکه بتواندهمدیگر را بکشند اثراتش تا چند نسل باقی بماند.

 عضو هیئت مدیره و انجمن جامعه‌شناسی ایران افزود: قرن 20 چشم انداز علم را پرخاشجو می کند، اگر در قرن 19 چشم انداز علمی که به مردم آگاهی میدهد و مردم را نسبت به محیط شناخت و هویت ملی می دهد، در قرن بیستم، علم علاوه بر این کارها، هر چه بیشتر پرخاشجو می شود و علم را تبدیل به ساختن سلاح های هرچه پیشرفته تر می کند و به طرف سیستم های حمل سلاح، بمب افکن ها و سیستم های موشکی پیش می برد.

 وی خاطر نشان کرد: منطق مرگ در قرن بیستم جایگزین منطق زندگی و علم در قرن 19  می شود یعنی منطقی که قدرت از طریق مرگ تثبیت می شود.یعنی اگر سلطه ما را نپذیرید خواهید مرد.

 عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران با اشاره به اینکه قرن بیستم قرن خشونت آمیز است که مرگ به عنوان شاخصه اصلی قدرت خود را نشان می دهد افزود: دراین قرن 300 میلیون نفر بر اساس خشونت های نظامی و سیاسی کشته می شوند و این از خونین ترین قرن هاست.

 دکتر فکوهی اظهار داشت: در قرن بیستم  قدرت سیاسی در حدی در سیستم علمی پیش می رود که کنترلش را از دست می دهد  و برخورد نامتقارن شکل می گیرد .به این شکل که امروز در هر کجای دنیا هر کسی ممکن است به این تصمیم برسد که خودش را منفجر کند و هر که دراطرافش هست را بکشد.

 استاد انسان شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه در برابر این ساختار نمی شود با سیستم ساختاری دیگر مبارزه کرد افزود: این سیستم پیچیده که تشکیل شده از مجموعه قدرت های بزرگ، سیستم های تروریسیت، مافیاها و داعش که شفافیت ندارند و با قدرت مالی گسترده اند باید در مقابل تئوری مقاومت خرد را بکار ببریم.

وی در اختیار دادن علم در اختیار دانش بشری را مورد تاکید قرار داد و گفت: علم باید از زیر سلطه ساختارهای کلان خارج و در خدمت زندگی قرار گیرد.