نشست علمی «مناسبات میان عدالت کیفری بین‌المللی و حقوق بشر» برگزار شد

 جلسه حقوقی با موضوعِ «مناسبات میان عدالت کیفری بین‌المللی و حقوق بشر» عصر یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ در سالن آمفی‌تئاتر دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان و با حضور جمعی از استادان و دانشجویان رشته حقوق برگزار شد.

در ابتدای این جلسه، نوید بابایی -دبیر علمی نشست- سؤالات و مطالبی را در ارتباط با عدالت کیفری و حقوق بشر به عنوان مقدمه‌ مطرح نمود.

در ادامه سید قاسم زمانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: حقوق بشر و عدالت کیفری نقاط مشترکی دارند که محور اصلی آن‌ها، «انسان» است.

وی، برابری انسان‌ها در حوزه حقوق بشر را از موضوعات مهم دانست و گفت: با تصویب اعلامیه حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ در مجمع سازمان ملل متحد، انسان وارد نظام بین‌المللی شد و حقوق وی فارغ از ویژگی‌های جنسی، قومی و نژادی مورد شناسایی قرار گرفت و همین اعلامیه منجر به تصویب یک‌صد معاهده بین‌المللی گردید که حمایت از حقوق کودکان، زنان، معلولان و اقلیت‌ها از جمله موضوعاتی بوده که مورد تأکید قرار گرفته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: معاهدات بین‌المللی موضوعاتی همچون منع نسل‌زدایی، منع شکنجه، رهایی از بردگی، منع تبعیض نژادی، منع آپارتاید و منع ناپدیدسازی اجباری را مورد تصریح قرار داده‌ و برای نقض‌های فاحش حقوق بشر، ضمانت‌های ‌اجرایی در نظر گرفته شده‌ است.

زمانی، با اشاره به اصل تناظر و برابری سلاح‌ها خاطرنشان کرد: در نظام عدالت کیفری بین‌المللی، محاکمۀ غیابی اجازه داده نشده؛ زیرا به اعتقاد برخی، احتمال تضییع حقوق متهم وجود دارد. البته در تحقیقات مقدماتی ممکن است به صورت غیابی اقداماتی صورت گیرد و دستور جلب صادر شود.

وی به بندهای مختلفی از اساسنامه دیوان بین‌الملل کیفری نیز اشاره کرد و گفت: دیوان موظف است مواد اساسنامه را به صورتی تفسیر نماید که با عدالت و حقوق بشر منطبق باشد و در تمام محاکمات باید قواعد اصلیِ حقوق بشر (مانند اصل برائت، تفسیر مضیّق قوانین کیفری، حق سکوت و حق دفاع) رعایت شود تا دادرسی به صورت عادلانه شکل بگیرد.

▫️این استاد دانشگاه بیان کرد: در دادگاه کیفری بین‌المللی با توجه به شدت جرم، حکم به مجازات «حبس» صادر می‌شود؛ اما اعدام و مجازات‌های بدنی در آن وجود ندارد.

در ادامۀ این نشست سعید قماشی، عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان ضمن اشاره به تعریف جرم گفت: جرم، رفتاری است که موازنه و تعادل جامعه را بر هم می‌زند و این پدیده، زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از طرفین (یا همان بزه‌دیده) نسبت به طرف مقابل، ضعیف و ناتوان باشد.

▫️وی افزود: عدالت کیفری، مقوله‌ای است که تلاش می‌کند تا موازنه و تعادل به جامعه بازگردد و البته ممکن است صاحبان قدرت به دلیل منافع اقتصادی و سیاسی، در این زمینه دخالت کنند و موجبات ستم را فراهم نمایند.

قماشی تأکید کرد: حقوق کیفری همچون شمشیر دو لبه است؛ به طوری که هم با سوءاستفاده‌کنندگان از آزادی و هم با سوء استفاده‌کنندگان از قدرت، مبارزه می‌کند.

▫️عضو هیئت علمی دانشگاه کاشان با بیان اینکه حقوق بشر، منطقِ اقدام عدالت کیفری است، تصریح کرد: با قواعد حقوق بشر می‌توان بر دولت‌ها نظارت نمود و آن‌ها را در یک چارچوب مشخص قرار داد.

وی با اشاره به ضرورت آگاه‌سازی بشر بیان کرد: اگر انسان‌ها در جوامع داخلی و بین‌المللی از حقوق خود مطلع نباشند،  دولت‌ها با نمایشِ اجرایِ حقوق بشر بر ضد انسان‌ها عمل خواهند کرد؛ لذا لازم است تا نخبگان و صاحبان اندیشه، انسان‌ها را در راستای مطالبه‌گری و آگاه‌سازی یاری رسانند.

▫️این نشست با پرسش و پاسخ‌هایی میان حضار و استادان حقوق پایان یافت.